Văn học dân gian Việt Nam là gì?
Văn học dân gian Việt Nam là những sáng tác văn học do nhân dân ta sáng tác và lưu truyền qua các thế hệ (dân gian có nghĩa là ở trong dân).
Văn học dân gian là gì?
Văn học dân gian cũng là những sáng tác nghệ thuật ngôn từ như văn học viết. Hai bộ phận văn học này phát triển song song và luôn có ảnh hưởng qua lại sâu sắc hợp thành nền văn học dân tộc.
So với văn học viết, văn học dân gian có những đặc điểm riêng về lịch sử hình thành và phát triển, về người sáng tác, về cách thức sáng tác và lưu truyền, về nội dung tư tưởng và thể loại nghệ thuật.
Những thể loại của văn học dân gian Việt Nam
Văn học dân gian là tên chung các sáng tác nghệ thuật truyền miệng của nhân dân. Các sáng tác nghệ thuật này tồn tại trong đời sống thực tế dưới dạng tác phẩm cụ thể thuộc thể loại cụ thể. Đó là một câu tục ngữ, một câu đố, một truyện cổ tích, một bài ca dao, một vở chèo, v.v…
Văn học dân gian của cộng đồng các dân tộc Việt Nam là một hệ thống thể loại phong phú. Gọi là nó một hệ thống vì các thể loại trong đó đều có quan hệ gắn bó với nhau và cùng mang những đặc điểm chung về nội dung và hình thức nghệ thuật. Những đặc điểm này thể hiện sâu đậm bản sắc dân tộc của văn học dân gian Việt Nam.
Hệ thống thể loại văn học dân gian gồm những thể loại chính sau đây:
1. Truyện thần thoại
Thần thoại là những truyện kể hoang đường về các vị thần, các nhân vật sáng tạo văn hóa, phản ánh nhận thức và sự hình dung của người thời cổ về nguồn gốc của thế giới và của đời sống con người.
2. Truyện truyền thuyết
Truyền thuyết là những câu chuyện kể dân gian về các sự kiện, địa danh và nhân vật lịch sử hoặc tôn giáo đã được trí tưởng tượng dân gian tô vẽ thêm bằng các yếu tố không có thực. Có những truyền thuyết lịch sử (như truyền thuyết về Bà Trưng, Bà Triệu, về Lê Lợi, về Hoàng Hoa Thám, v.v…) và những truyền thuyết tôn giáo (như các truyền thuyết về Phật giáo, Đạo giáo, v.v…).
3. Truyện cổ tích
Truyện cổ tích là những truyện dân gian có nội dung kể lại những câu chuyện tưởng tượng về một số nhân vật như dũng sĩ, nhân vật bất hạnh, nhân vật chàng ngốc, v.v… Có ba loại truyện cổ tích chính là truyện cổ tích về loài vật, truyện cổ tích thần kì và truyện cổ tích sinh hoạt.
4. Sử thi dân gian
Sử thi dân gian là những sáng tác tự sự dài bằng văn vần hoặc văn xuôi kết hợp với văn vần, kể lại những sự kiện quan trọng đối với toàn thể cộng đồng. Có hai loại sử thi là sử thi thần thoại và sử thi anh hùng (còn gọi là anh hùng ca hoặc trường ca anh hùng).
Sử thi là những truyện thường kể về thời dựng nước, về buổi đầu của lịch sử một số dân tộc thời cổ.
5. Truyện cười dân gian
Truyện cười dân gian là những truyện kể có dung lượng nhỏ, mô tả những khía cạnh tức cười của các hiện tượng trong cuộc sống (thường là các hiện tượng tiêu cực).
6. Truyện ngụ ngôn
Truyện ngụ ngôn là những truyện kể có dụng ý chính nêu lên những bài học kinh nghiệm sống hoặc những bài học luân lí – triết lí, thông qua những cốt truyện tưởng tượng, trong đó nhân vật chủ yếu là loài vật và các đồ vật.
7. Tục ngữ
Tục ngữ là những sáng tác dân gian ngắn gọn, xuôi tai, có đơn vị là câu, nội dung ghi lại những điều quan sát về thiên nhiên, con người, và xã hội, những kinh nghiệm sống, những lời khuyên răn. Có thể coi tục ngữ là một thể loại triết lí dân gian.
8. Ca dao – dân ca
Ca dao – dân ca là tên gọi chung các thể loại trữ tình dân gian kết hợp lời thơ và giai điệu nhạc, nội dung miêu tả những tâm trạng, những tư tưởng và tình cảm của con người. Phần lớn lời thơ của dân ca được gọi là ca dao. Mặt khác, ca dao không chỉ là lời hát, mà còn là lời nói (dùng xen vào lời nói thông thường).
9. Câu đố
Câu đố là những sáng tác dân gian ngắn gọn, miêu tả sự vật bằng lời nói chệch (nói một đằng, hiểu một nẻo).
10. Vè
Vè là một hình thức sáng tác dân gian bằng văn vần, nội dung kể lại có kèm theo bình luận về những sự kiện có tính chất thời sự (vè thế sự), hoặc những sự kiện lịch sử (vè lịch sử). Có thể coi vè – đặc biệt là vè thế sự – là một hình thức báo chí dân gian.
11. Truyện thơ
Truyện thơ là những truyện được kể bằng thơ. Truyện thơ có cốt truyện, có tình tiết, nhân vật, thường có dung lượng lớn và có sự kết hợp yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình.
12. Các thể loại sân khấu dân gian
Các thể loại sân khấu bao gồm các hình thức ca kịch như chèo, tuồng đồ và một số trò diễn có tích truyện. Trong các thể loại sân khấu có sự kết hợp kịch bản văn học nghệ thuật diễn xuất của diễn viên.
Kết luận
Như vậy, qua bài viết này, TheGioiVanHoc.com đã cùng bạn tìm hiểu khái niệm văn học dân gian Việt Nam là gì, đồng thời giúp bạn nắm được những thể loại của văn học dân gian Việt Nam.
Ở những bài tiếp theo, chúng ta sẽ lần lượt làm rõ hơn về các thể loại văn học dân gian cũng như đặc điểm của chúng.
Truyện thần thoại là gì? - Văn học dân gian Việt Nam - Thế giới Văn học
[…] các thể loại văn học dân gian Việt Nam, truyện thần thoại ra đời sớm nhất, được nhân dân sáng tác dựa trên trí […]